Soms liggen een goed bewaard geheim en een open deur dicht bij elkaar. Komt-ie: de winst van bedrijven in Nederland steeg vorig jaar met maar liefst tien procent ten opzichte van 2019. En even voor het geheugen, 2019 was een topjaar, van corona had nog niemand gehoord. Die winststijging kan eigenlijk geen verrassing zijn (vandaar die open deur), want in het nieuws over de jaarcijfers van bedrijven buitelen de miljardenwinsten over elkaar heen. Maar het voelt toch als een goed bewaard geheim. Want corona, inflatie, oorlog: bedrijven hebben het uitermate zwaar. Toch?

Na de financiële crash van 2008 duurde het lang voordat we met zijn allen doorhadden dat, terwijl de samenleving jarenlang sappelde, de winsten al heel snel weer op peil waren. Het is nuttig als we het deze keer sneller helder hebben.

Voor wie nieuwsgierig is naar de bedragen: in 2021 werd 297,7 miljard euro winst gemaakt, tegenover 270 miljard in 2019. Het gaat hier om vennootschappen, het grootste deel van het bedrijfsleven; financiële vennootschappen tellen daarbij niet mee, die zitten in een aparte categorie. Tel je die erbij, en ook de winst van buitenlandse dochterondernemingen, dan is de winst in 2021 nog 130 miljard hoger.

Het is jammer dat we bij geld niet zo’n mooie uit het leven gegrepen maat hebben zoals bij grondoppervlak. Zodra het over grote oppervlaktes gaat, biedt het voetbalveld uitkomst. Twee hectare? Dat zijn drie voetbalvelden – en iedereen snapt het. Het halve Amazonewoud gekapt? X miljoen voetbalvelden, je ziet het voor je en krijgt buikpijn.

Corona, inflatie, oorlog: bedrijven hebben het uitermate zwaar. Toch?

Hadden we bij geld ook maar zo’n voetbalveld. Want bijna driehonderd miljard winst, is dat nou veel? Daar moet nog wel belasting vanaf (pakweg 31 miljard). Volgens de schoolboekjes wordt er met winst ook geïnvesteerd, maar dat gebeurt tegenwoordig met geleend geld, dat is belastingtechnisch voordeliger. Laten we het op 250 miljard pure nettowinst houden.

De VN zoeken 4,4 miljard dollar om de hongersnood van miljoenen mensen in Oost-Afrika te bestrijden. Tot nu toe tevergeefs. Dan is 250 miljard euro best veel. Maar die vergelijking is een beetje plat. Daarom een vergelijking dichter bij huis. Bijvoorbeeld in verhouding tot het nationaal inkomen: dat wat er in Nederland door alles en iedereen samen verdiend wordt. Dat was in 2021 zo’n 855 miljard. In verhouding daarmee is 250 miljard nettowinst ook best veel. De bedrijfswinsten stegen in de periode tussen 2019 en 2021 trouwens ruim twee keer zo snel als het nationaal inkomen, blijkt uit cijfers van het CBS. Denk daaraan, als er de komende tijd gesproken wordt over het een beetje meer belasten van bedrijven. En nee, het gaat zeker niet met alle bedrijven goed. Maar die hoeven ook niet meer belasting te betalen, het is immers winstbelasting. Een miljonair komt als het goed is ook niet weg met ‘ja, maar er zijn ook mensen met wie het niet zo goed gaat, hoor’.

Nieuws over de hoge winsten gaat de laatste tijd gepaard met de waarschuwing dat deze onder druk komen door de hoge inflatie. ‘Ahold Delhaize worstelt ondanks winst van 2,2 miljard met hoge inflatie’ (de Volkskrant) en ‘ING doet goede zaken, maar krijgt last van inflatie’ (De Telegraaf). Daar is iets grappigs mee aan de hand, of eigenlijk iets treurigs. Want hoe was de hoge inflatie, oftewel de spiraal van prijsstijgingen, ook alweer begonnen? Door stijgende energieprijzen. Bijvoorbeeld de benzineprijs. Bijvoorbeeld van Shell. En wie zijn op dit moment de grootste winstmakers?

Precies. De winst van Shell, vorig jaar al op recordhoogte, steeg de afgelopen maanden verder door, dankzij de oorlog in Oekraïne (6,7 miljard euro in het eerste kwartaal). Want het op-pompen van olie en gas kost niet méér dan vóór de oorlog, maar bedrijven kunnen er wel meer voor vragen, dankzij de ietwat mystieke ‘wereldhandelsprijs’.

De huidige inflatie is in hoge mate winstgedreven. Geen loon-prijsspiraal, maar een winst-prijsspiraal. Shell, en ook de graanhandelaren en supermarkten, zouden er ook voor kunnen kiezen hun prijzen níet te verhogen. Ze zouden er wellicht een recessie mee kunnen voorkomen. De eerdergenoemde kop had ook kunnen luiden: ‘Ahold Delhaize maakt hoge winst en wakkert inflatie aan’.