Het zou eigenlijk heel logisch zijn als de prijzen zouden dalen
11 januari 2023
Mirjam de Rijk
Heeft u het al gehoord? Het wordt komend jaar in Nederland iets tussen de 0,4 en 0,9 procent. Op een of andere manier verwachtte ik dat we deze keer een jaartje over zouden slaan, dat niemand er zijn vingers aan zou durven branden: de jaarlijkse voorspellingen voor de economische groei. Maar ze zijn er weer als vanouds, van het IMF, de OESO, het CPB en van de banken. En zoals altijd tot achter de komma nauwkeurig.
Toegegeven, het heeft iets vertrouwenwekkends, en misschien is dat ook wel het belangrijkste doel. Niemand weet hoe de oorlog in Oekraïne verder gaat, de energieprijzen jojoën dat het een lieve lust is, corona is nog niet weg terwijl de vogelgriep al aan de poort klopt, maar gelukkig valt nog steeds te berekenen wat er komend jaar met de economie gebeurt.
Er zijn mensen die het groeicijfer überhaupt niet relevant vinden, omdat het niks zegt over de werkelijke welvaart. Dat is helemaal waar: lang niet alles wat waardevol is wordt gemeten én het zegt niks over wie wat krijgt. Ik denk dat ik ook wel eens publiekelijk mijn neus heb opgehaald over de groeicijfers. Maar je kunt het ook omdraaien: als armoede en betaalachterstanden toenemen terwijl de economie als een tierelier draait, zoals afgelopen jaar, weet je nog zekerder dat de crux zit in de verdeling. De Nederlandse economie groeide afgelopen jaar met 4,2 procent, reëel, dus rekening houdend met inflatie. Tegelijkertijd daalden de reële lonen nog nooit zo hard (sinds de metingen vijftig jaar geleden begonnen) als afgelopen jaar, stelde het CBS vorige week vast: met ruim zes procent.
Wat de economische groei (of krimp) dit jaar wordt, zou ik beslist niet durven voorspellen. Maar een andere voorspelling durf ik wel aan. En dat is dat werknemers de achterstand die ze opliepen nooit meer zullen inhalen. De koopkrachtdaling wordt een beetje gecompenseerd door de overheid, maar dat is tijdelijk, daarna is het weer wat het is: min ruim zes procent. Om dat in te halen moeten óf de lonen heel hard omhoog of de prijzen fors omlaag. Beide gebeurt niet, en dat maakt het gat tussen de economische groei en de loondaling van afgelopen jaar extra cru.
Mensen zijn veel minder calculerend dan economen denken
Over de eerste optie, loonstijgingen, is langzamerhand alles wel gezegd. Iedereen is vóór, inclusief Rutte, De Nederlandsche Bank en het Centraal Planbureau, maar de werkgevers zijn tegen, en op een enkel spreekwoordelijk Asterix-dorp na (bedrijven in de havens, de universitaire ziekenhuizen) lukt het niet om loonstijgingen af te dwingen. De mantra dat er niet meer in zit, zit diep, heel diep. Daar helpt blijkbaar geen 4,2 procent groei aan.
Dus moeten we het maar eens hebben over die andere mogelijkheid om de reële lonen weer op peil te brengen: prijsdalingen. (En om misverstanden te voorkomen, dat is iets anders dan afnemende inflatie. Dan stijgen de prijzen nog steeds, maar minder hard dan daarvoor.)
Het zou eigenlijk heel logisch zijn als de prijzen in de loop van dit jaar echt omlaag gaan. De prijsstijgingen waren immers het gevolg van de ‘inhaalvraag’ na corona en hoge energieprijzen. Die inhaalvraag is voorbij en de inkoopprijs van energie is enorm gedaald, dus binnenkort wordt alles weer goedkoper, zou je zeggen. Economen zijn daar trouwens als de dood voor, voor deflatie. Want dan gaan mensen incalculeren dat spullen in de toekomst goedkoper zijn dan nu, dus uitgaven uitstellen, en dan komt de economie tot stilstand. Zegt de theorie. Maar de afgelopen paar jaar zijn vrijwel alle economische wetten onderuitgehaald, dus deze kan er ook nog wel bij. Mensen zijn veel minder calculerend dan economen denken, en veel uitgaven vallen helemaal niet uit te stellen, dus kom maar op met die prijsdalingen.
Maar het zal, vrees ik, niet gebeuren. De markt, die ervoor zou moeten zorgen dat bedrijven hun producten zo goedkoop mogelijk aanbieden, is stuk. Anders zouden de winsten ook niet zo hoog zijn. Het lijkt misschien een wat onbeduidend instituut, toezichthouder ACM, de Autoriteit Consument & Markt, maar ze hebben een van de grootste vraagstukken van deze tijd aan te pakken. Aan het werk!
