(Valse) hoop
21 februari 2024
Mirjam de Rijk
Patsj! daar stond ze, bijna paginavullend voor op de Volkskrant. ‘Dit gaat wél goed’. Over de hoopvolle ontwikkelingen rond klimaat en zelfs over biodiversiteit, al moest ze die laatste wel uit haar tenen halen.
We snakken naar oppeppers, en de datawetenschapper Hannah Ritchie, want daar gaat het hier over, heeft er een paar. Ritchie is heel precies en genuanceerd, niks klimaatontkenning en ook niet ‘en dus loopt het wel los’. Ze ziet dondersgoed dat de dingen die de goede kant opgaan bij lange na niet genoeg zijn om de boel te redden. Haar boodschap is vooral dat het kán, verandering. Dat houdt de mens op de been.
Na de berichten van de afgelopen weken over de verdubbeling van de winsten van ING, Rabo en ABN Amro en het nieuws dat Shell en Exxon financiële compensatie eisen voor het stoppen van de gaswinning in Groningen, kunnen we op economisch gebied ook wel een kleine oppepper gebruiken. (Trouwens, nog even, die ABN Amro, zat daar de staat niet mede aan de knoppen? En dan toch vrolijk te weinig rente geven op spaargeld én de winst gebruiken om eigen aandelen in te kopen én de volgende dag vertellen dat je de lonen niet mee laat stijgen met de inflatie? Best bijzonder.)
Het is, kortom, ook op economisch terrein hoog tijd voor wat hoopvolle signalen. Want die zijn er. Neem het feit dat de Duitse econome Isabella Weber zo ongeveer in haar eentje het debat over inflatie wist te kantelen. Met stug volhouden en strakke cijfers maakte ze duidelijk dat de prijsstijgingen mede veroorzaakt worden door veel te hoge winstmarges. ‘Graaiflatie’, gemunt door de vakbeweging, werd zelfs het nieuwe woord van het jaar.
Of neem de ambtelijke voorstellen om het belastingstelsel te verbeteren, die vorige week werden gepresenteerd. Met als rode draad meer belasting op vermogen en vervuiling, allerlei belastingkortingen afschaffen en de hypotheekrenteaftrek afbouwen. Allemaal prettig droog en nerdy gebracht. Gewoon voorgesteld door ambtenaren van Financiën, dat is toch hoopgevend?
We snakken naar economische oppeppers. Die zijn er
Onlangs kreeg ik in een interview de vraag hoe het inmiddels gaat met de 51 mythes die ik ooit beschreef. Leuke vraag, want het antwoord is eigenlijk heel hoopgevend. Een groot deel van die mythes is inmiddels faliekant doorgeprikt.Over thema’s als ongelijkheid, de rol van de overheid in de economie, lonen en flexwerk is het maatschappelijke debat de afgelopen jaren helemaal gekanteld. De mythes over de zorgkosten en de vergrijzing zijn wat hardnekkiger, maar al met al: er heerst echt een ander economisch opinieklimaat dan tien jaar geleden. Met dank aan Thomas Piketty, de vakbond en een hele serie kritische economen en volhoudende actievoerders.
Ook hoopgevend: de afgelopen paar jaar werden in opvallend veel CAO’s ‘centen’ in plaats van procenten afgesproken. Oftewel een bedrag aan loonsverbetering in plaats van een percentage. Dat werd hoog tijd. Het is immers niet bepaald eerlijk als de één er drie procent van tweeduizend euro op vooruit gaat en de ander drie procent van tienduizend euro. Dus mooi, die nieuwe trend in de CAO’s. En ik heb de forse verhoging van het minimumloon nog niet eens genoemd. Best fundamenteel.
Omroep Human had vlak voor Kerst ook behoefte aan iets hoopgevends. Daarom interviewde Jeroen Smit drie CEO’s van grote bedrijven over hun duurzaamheidsinspanningen. Waaronder Peer Swinkels van biermultinational Bavaria. In 2030 wil het bedrijf tachtig procent circulair zijn, dus grondstoffen hergebruiken. Bewondering alom. Maar hé, is dat niet dezelfde Swinkels di …? Inderdaad, dezelfde Peer Swinkels zorgde er afgelopen herfst voor dat hij en 167 andere leden van de familie Swinkels straks geen erfbelasting hoeven te betalen, weten we sinds vorige week dankzij mooi onderzoekswerk van de NRC. Swinkels manoeuvreerde met slim lobbywerk een amendementje door de Kamer om te zorgen dat de aandeelhouders van ‘familiebedrijven’ als Bavaria ook vallen onder de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR), ooit bedoeld voor kleine middenstanders en inmiddels vooral een manier om belasting te ontwijken.
En nu is even de vraag hoe deze column moet eindigen. Want ja, er zijn hoopvolle ontwikkelingen. Maar er is ook heel veel bullshit.
Zullen we om te beginnen afspreken dat iedereen die een groen verhaal houdt eerst netjes belasting betaalt?
Anders ben je af.
