Waar zal in Nederland de campagne voor de Europese verkiezingen over gaan? Over de oorlogen, over meer of minder klimaatmaatregels, over een tien meter hoge muur om Europa? Drie weken voor de Europese verkiezingen valt er nog weinig over te zeggen. In Berlijn is inmiddels zo’n beetje iedere lantaarnpaal volgehangen met affiches van politieke partijen, zag ik toevallig tijdens een korte vakantie, maar in Nederland slaan we de Europese verkiezingen geloof ik even over. Nog te druk bezig met de vorige.

Een van de grotere thema’s in Europa is de toekomst van de Europese industrie, of breder van de Europese economie. Wat doe/maak je hier, wat haal je van elders, en onder welke voorwaarden. Mario Draghi, voormalig voorzitter van de Europese Centrale Bank en voormalig premier van Italië, werkt aan een voorstel voor een EU-brede industriepolitiek. Bijvoorbeeld het optuigen van een industriefonds, te vullen met zo’n 150 miljard euro van de verschillende landen. Rechts is voor steun aan bedrijven, links is voor vergroening van de industrie, dus draagvlak verzekerd.

Voor zover er nog sprake is van discussie gaat deze zoals zo vaak over de vraag of je hiermee de zuidelijke Europese landen niet te veel spekt, en of er überhaupt iets in Europees verband moet gebeuren. Willen we meer of minder Europa, het is een banale en nikszeggende tegenstelling. Boeren willen meer Europa als het over de Europese subsidies gaat, maar minder Europese stikstofregels. Links wil meer gezamenlijk sociaal beleid maar is boos als Europa bepaalt dat Schiphol niet getemd mag worden. Het gesprek versmallen tot meer of minder Europa is hol, want doelloos.

Veel belangrijker lijkt me iets anders. Het idee voor een Europees industriefonds staat niet op zichzelf. Een leger aan progressieve denkers en adviseurs buigt zich de laatste tijd over de vraag hoe er geld kan komen voor vergroening van de economie. Niet dat er geen geld is, de wereld barst zo’n beetje van het kapitaal. Volgens Bain & Company is er wereldwijd 137.000 miljard dollar aan liquid assets en dat wordt snel meer. Bain & Company is de consultancytak van Bain Capital, dat een deel van die miljarden namens vermogenden beheert. Dit kapitaal wordt ongegeneerd en vrijwel ongereguleerd ingezet voor het hoogste rendement, dus niet voor groene investeringen.

Niet alleen vermogensbeheerders als Bain, ook de bedrijven waar het industriefonds voor bedoeld is hebben heel veel geld. Alleen besteden ze dat liever aan de inkoop van eigen aandelen of aan dividend voor de aandeelhouders, niet aan vergroening.

Een industriefonds, hoe mooi het ook klinkt, is water naar de volle zee dragen. Het is publiek geld besteden aan de meest kapitaalkrachtige partijen die er zijn. Publiek geld dat in de eerste plaats bijeen is gebracht door werkenden, want die leveren het overgrote deel van de belastingopbrengsten. Weliswaar gaat het bij het beoogde fonds om leningen, maar overheden staan garant. Het kapitaal van de Bains van deze wereld gaat ondertussen z’n goddelijke gang, het koopt voor een habbekrats half Afrika op en versjachert de grondstoffen.

De te subsidiëren bedrijven houden dankzij een industriefonds meer geld over voor hun aandeelhouders. Er is natuurlijk wel een andere oplossing. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid zei het al in het advies Goede Zaken: niet subsidies maar beprijzing en normering zijn de beste manier om bedrijven tot het goede te bewegen. Maar daar is moed voor nodig. Een industriefonds past bij de manier waarop al tientallen jaren in Nederland veel wordt ‘opgelost’: kool en geit sparen op kosten van de publieke zaak. De werkgevers zijn voor, de werknemers zijn niet tegen, dus zo doen we het.

Wie wil zorgen dat geld geïnvesteerd wordt in een gezonde en duurzame economie zal toch echt de koe bij de horens moeten vatten. En die koe is het kapitaal dat sinds de jaren negentig alle vrijheid heeft om overal ter wereld op zoek te gaan naar het allerhoogste en snelste rendement, voorbijgaand aan welke nood of wens van de samenleving dan ook.

Het zou een mooi verkiezingsthema zijn, het beteugelen en sturen van het kapitaal. Een thema waar misschien onverwachte coalities op te smeden zijn. Alleen een beetje kort, drie weken.