Gesprek op een feestje:
‘Hey, hoeveel arbeid verbruik jij eigenlijk?’
‘Ik? Eh…’

‘Echt? Dus een grootscheepse verbouwing, en je had al een schoonmaakster, een personal trainer, een glazenwasser, je laat de boodschappen bezorgen, en laatst was je nog bij de pedicure!’

Nee, dit dialoogje heeft niet plaatsgevonden. Maar misschien is het tijd dat het wel plaats gaat vinden. Zo’n beetje ieder maatschappelijk probleem verzandt op het moment immers in ‘onoplosbaar, want personeelsgebrek’, maar ondertussen blijven de hogere inkomens een hoeveelheid arbeid verbruiken waar de honden geen brood van lusten. Verbruiken ja. Ik geef toe, het is even wennen, om arbeid net zoals bijvoorbeeld energie als een schaars goed te zien. Een schaars goed waar je zuinig op moet zijn. Een schaars goed dat bovendien van grote maatschappelijke waarde is, waarbij het dus van belang is waar het voor gebruikt wordt, of het een beetje eerlijk en nuttig terechtkomt.

Hoe kort is het nog maar geleden dat mensen die al hun klussen uitbesteden en zich eindeloos laten verwennen door de dienstenindustrie, nog konden denken dat ze maatschappelijk goed bezig waren, want ‘goed voor de werkgelegenheid’? Die tijd is echt voorbij. Het arbeidsuur ten bate van de een, gaat nu ten koste van dat voor de ander. Misschien is het slechts tijdelijk, dat weten we niet. De stelligheid waarmee zowel de tijdelijkheid als de blijvendheid van de huidige personeelskrapte gepredikt wordt is op z’n minst curieus. We weten het niet, zoals we het bij heel veel fenomenen trouwens niet weten en zeker niet bij arbeid, zo leert de geschiedenis.

Maar op het moment is arbeid schaars. De bouwvakkers die jouw woning van de nieuwste snufjes en laatste modes voorzien, zijn hard nodig om honderdduizenden sociale huurwoningen energiezuiniger te maken. Ben je gezond? Dan is jouw schoonmaker een stuk harder nodig in de thuiszorg.

Zoals dat nu eenmaal gaat met schaarse goederen in een markteconomie, bepaalt de koopkracht van de ‘klant’ wie de schaarse arbeidskrachten bemachtigt – en wie er achter het net vist. De bouwvakkers, de technici, de ict’ers, de zorgverleners, de onderwijskrachten, ze komen terecht bij wie het meeste kan betalen. En dat is over het algemeen niet waar ze het meest nodig zijn. Ook binnen de zorg is het knap oneerlijk gesteld. Hier kun je misschien niet altijd oordelen over waar mensen ‘het meest nodig’ zijn (nodig is men overal), maar de koek is ook hier oneerlijk verdeeld. Wie geld heeft, verschaft zich 24/7 verzorging, terwijl reguliere zorginstellingen inmiddels niet meer weten hoe ze de minuten aan elkaar moeten knopen.

En dat gaat alleen nog over de arbeid ten bate van diensten, over de arbeid die opgaat aan nutteloze producten hebben we het dan nog niet eens gehad. De voedseldroger (voor wie z’n normale huishouden heeft uitbesteed en zich verveelt), ontzilt zeewater uit een blikje (geen grap, wel om te huilen), alweer een nieuwe loungeset, om maar een paar advertentietoppers te noemen. Het gesprek op feest of borrel kan gerust worden uitgebreid met een kleine bevraging over alle aangeschafte producten van de afgelopen tijd.

Zou het helpen? Na de vliegschaamte en de bestelschaamte vanaf nu ook arbeidsverbruik-schaamte? Effectiever is het natuurlijk om de lonen te verhogen, waardoor bedrijven eerder zullen kiezen voor arbeidsbesparende innovaties. En onzinsectoren uit Nederland weren, en nog een hele serie maatregelen die écht helpen. Maar zolang dat allemaal nog even op zich laat wachten kan enige schaamte over het verbruiken van schaarse arbeid geen kwaad.

Voor wie per se toch al die onnodige diensten wil laten verrichten is er natuurlijk nog wel een andere mogelijkheid. Er zijn in Nederland nog altijd zo’n 800.000 mensen die graag zouden willen werken, maar op wie ‘de arbeidsmarkt’ niet zit te wachten. Want vlekje, gebruiksaanwijzing, ‘met een afkorting’, of een van de vele andere benamingen. Wie hen de klus (met goeie begeleiding!) laat klaren: be my guest. Maatschappelijk goed bezig!