Een échte Volksbank
27 november 2024
Mirjam de Rijk
Ooit maakte ik een coververhaal voor weekblad HP/De Tijd: ‘Dilemma: links zijn en geld hebben’. Daar moest ik aan denken toen onlangs bekend werd dat de ASN Bank binnenkort niet meer bestaat. De ASN, ooit opgericht door de vakbond, is voor moederbedrijf De Volksbank slechts een ‘merk’, en dat merk wordt binnenkort samengevoegd met de andere merken (SNS, Regiobank en hypotheekverstrekker BLG). Want dat maakt de boel aantrekkelijker voor een ‘investeerder’, waar de Volksbank druk naar op zoek is. Investeerder betekent in dit geval een opkoper. Een buitenlandse bank bijvoorbeeld, maar het kan ook een private-equityfonds zijn.
Jammer voor de bijna 840.000 mensen die tot nu toe hoopten met hun ASN-rekening een pietsie bij te dragen aan een betere wereld. Eerder al werd diezelfde droom van ruim 700.000 rekeninghouders van de Triodosbank ruw verstoord: Triodos gaat binnenkort naar de beurs. Vanzelfsprekend zullen we de komende tijd heel veel geruststellende berichten krijgen over het ‘vasthouden aan de missie’ en ander moois, maar de werkelijkheid is simpel: de beurskoers wordt leidend voor de inhoudelijke koers.
De toekomstplannen van de Volksbank zijn ook slecht nieuws voor al die ondernemers die bij de Regiobank nog enigszins gehoor vonden voor hun investeringsplannen en een lening af konden sluiten. Andere banken vinden het immers allang niet meer interessant om het midden- en kleinbedrijf van leningen te voorzien. Veel te veel werk. Ze verschaffen liever leningen aan private-equityfondsen die het MKB opkopen. De Regiobank vormde hierop nog enigszins een uitzondering.
De Volksbank, sinds 2013 in handen van de staat, had het begin kunnen zijn van een bank zoals een bank ooit bedoeld was: een plek waar mensen hun spaargeld veilig en nuttig in bewaring kunnen geven met een nette rente, en waar ondernemers met goeie ideeën een lening kunnen krijgen. Maar minister Heinen van Financiën besliste anders. De Nederlandse burger wordt door Heinen gereduceerd tot belastingbetaler, en die belastingbetaler wil gewoon een zo hoog mogelijke prijs krijgen voor de te verkopen bank, meent hij. Zoals eerder al werd besloten om ABN Amro, in 2008 gered door de staat, ook weer te verkopen.
Ondertussen maakte die andere grootbank, ING, bekend dat haar winstgevendheid omhoog moet. Wablief? De bank die voor de zoveelste keer besloot om weer voor 2 miljard euro aan eigen aandelen op te kopen om daarmee de beurskoers op te drijven en de aandeelhouders belastingvrij te fêteren? Desalniettemin, de winstgevendheid moet opgevoerd, en dus gaan de kosten voor de rekeninghouders omhoog.
De kop boven deze column zou daarom gerust kunnen luiden: ‘Dilemma: burger zijn en een rekeningnummer nodig hebben’. Het is eigenlijk absurd: zonder rekeningnummer valt niet te leven, maar voor een rekeningnummer ben je overgeleverd aan übercommerciële instellingen die de naam ‘bank’ eigenlijk niet meer waard zijn. Zoals het ook vrij onverdraaglijk is dat werknemers voor hun verplicht gespaarde pensioen overgeleverd zijn aan pensioenfondsen die nog steeds niet willen deugen. Of zelfs beleggen in bedrijven die het werknemersbelang en het vakbondsbelang rechtstreeks ondermijnen.
Wat betreft de verplichte winkelnering bij commerciële banken is er een alternatief in de maak. Dat alternatief heet onhandig genoeg de digitale euro, maar het komt erop neer dat, als het doorgaat, iedereen in de toekomst een rekening kan openen bij de Europese centrale bank. Witheet zijn de commerciële banken hierover, en ze doen er dan ook alles aan om het plan te ondermijnen, verwarring te zaaien en op het privacy-sentiment te spelen.
Een andere mogelijkheid is dat de vakbond, al dan niet samen met anderen, weer doet wat ze in 1960 ook deed: een nieuwe bank oprichten. En dan alsjeblieft wel zorgen dat de geschiedenis zich niet herhaalt. De les van de ASN (maar ook van de uitverkoop van de publieke sector) is dat de verwording nooit in één klap gebeurt maar in heel veel kleine stapjes. Van vakbondsbank naar verkoop aan private equity: je wordt erin gerommeld.
Moedig opnieuw beginnen, dus. En waarom hier geen pleidooi voor het in staatshanden houden van de Volksbank? Omdat, hoe treurig ook, helemaal niets erop wijst dat de staat zich anders opstelt dan iedere andere aandeelhouder.