Je zult in dit land maar tot de middeninkomens behoren. Politici van rechts tot links verkondigen dagelijkse hoe belangrijk je wel niet bent. De ruggengraat van de economie! De kurk waarop de samenleving drijft!

Zelf heb ik het er niet zo op, het benadrukken dat de ene groep belangrijker voor de samenleving is dan de andere. Zijn de lage inkomens dan geen ‘ruggengraat’ of ‘kurk’? Of de hoge, als ze relevant werk doen en zich gedragen? Datzelfde geldt voor het bewieroken van de ‘hardwerkende Nederlander’ – je zult maar tot de miljoenen mensen behoren die niet kunnen werken, nog studeren of met pensioen zijn: afgeserveerd!

Het handige van het woord middeninkomen is natuurlijk dat ongeveer iedereen zich ertoe rekent, wat ook meteen verklaart waarom politici zich er zo graag aan liëren. Er bestaat geen officiële definitie van wat een middeninkomen is, dus je kunt je er niet snel een buil aan vallen.

De politieke werkelijkheid is voor de middeninkomens wat minder fraai. Laten we er, bij gebrek aan officiële definitie, eens vanuit gaan dat middeninkomens huishoudens zijn met een jaarinkomen van vijftigduizend tot honderdduizend euro bruto per huishouden. Wat staat hun de komende tijd te wachten?

Wie in een woning woont met een (ook weer zo’n fijn woord) middenhuur krijgt per 1 juli een huurverhoging van maar liefst 7,7 procent te verstouwen. Juist de middeninkomens zijn aangewezen op deze woningen, want zij hebben geen recht op sociale huur en een koophuis is voor de meesten niet te bemachtigen (je mag maximaal 4,5 keer je inkomen lenen). Voor woningen met een huur van meer dan 1160 euro geldt iets minder huurverhoging, maar daar ís de huur al hoog.

Ook niet onbelangrijk voor middeninkomens: de kinderopvang. Al jaren wordt ouders en toekomstige ouders in het vooruitzicht gesteld dat de kinderopvang bijna gratis wordt. Het kabinet-Rutte beloofde dat per 2025 in te voeren, het huidige kabinet maakte er 2027 van en stelt het inmiddels uit naar 2029.

Dit gaat niet over klein bier. Kinderopvang kost de immer geprezen middeninkomens al gauw vierhonderd tot duizend euro netto per maand, zelfs als ze er maar een paar dagen per week gebruik van maken. Ga dus maar na wat twee jaar uitstel van gratis kinderopvang hen kost.

Gratis opvang wordt vaak afgeschilderd als een cadeautje voor rijke ouders, omdat het voor de lage inkomens nu al bijna gratis is dankzij de kinderopvangtoeslag. Maar tussen rijk en arm zitten de middengroepen, en die betalen zich blauw. Het is verbazingwekkend hoe geruisloos het uitstel iedere keer plaatsvindt – terwijl nota bene een miljoen kinderen naar de opvang gaan (kinderdagverblijf en naschoolse opvang samen).

Uitstel betekent nog vier jaar aanmodderen met de kinderopvangtoeslag, de inkomensafhankelijke regeling die tot veel ellende heeft geleid. De toeslag is een voorschot, waarbij pas later bepaald wordt waar ouders werkelijk recht op hebben. (Voorheen was daarbij ook het precieze aantal gewerkte uren bepalend, maar dat is na het toeslagenschandaal afgeschaft.)

In het essay Brandbrief aan de verzorgingsstaat dat vorige week verscheen, houdt bijzonder hoogleraar actief burgerschap Monique Kremer een vurig pleidooi voor een universele verzorgingsstaat: een verzorgingsstaat die er voor alle inkomens is. Ook voor de midden- en de hoge inkomens. Dan weet iedereen weer waarvoor je belasting betaalt en waar we een overheid voor hebben.

De wereld wordt er ook een stuk begrijpelijker van als de huidige ingewikkelde regelingen vervangen worden door universele rechten en voorzieningen. De kinderopvang is een mooie illustratie van het belang van een universele verzorgingsstaat. Maak van kinderopvang een publieke voorziening, betaald uit de belastingen, en je slaat heel veel vliegen in een klap. Want nog afgezien van alle uitvoeringsellende rond de kinderopvangtoeslag: is het fair dat mensen met kinderen zo’n groot deel van hun inkomen aan opvang kwijt zijn?

Wie weet gaat het in 2029 gebeuren, die gratis kinderopvang voor iedereen. Voor iedereen? Nee, toch niet. Want in het huidige voorstel is die kinderopvang alleen bedoeld voor ouders met betaald werk – net als bij de huidige kinderopvangtoeslag. Vrijwilligerswerk en mantelzorg tellen niet. Toch weer die hardwerkende Nederlander.