Allemensen wat is het droog! Nou zeg! Echt hè! De timing kon dus niet beter, het rapport van de Algemene Rekenkamer over het tekort aan drinkwater, vorige week. Nou was de stapel rapporten al best hoog. Zou er een onderwerp zijn waarover de afgelopen jaren in Nederland meer studies zijn verschenen dan over water? In de titels klinkt vaak een lichte wanhoop door. Zonder water geen later. Grondwater: Onzichtbaar en onmisbaar. Hoe krijgen we dit onderwerp in vredesnaam op de kaart, zo lijken de schrijvers te denken. Hierbij een tip. Noem het beestje bij de naam: water is een verdelingsvraagstuk. En dus geen technisch maar een politiek onderwerp.

Dat is voor Nederland, waar je zo’n beetje vanaf je geboorte wordt verteld hoe goed we zijn in het beheersen van het water, een extra moeilijk te vatten boodschap. Er moet nu niet alleen beheerst maar ook gekozen worden. Daar is de politiek voor opgericht, maar niet goed in, zeker niet in het huidige politieke tijdsgewricht. Al helemaal niet als het over boeren en industrie gaat. En dat gaat het in dit geval.

Daarom meteen nog een andere tip: hou op over korter douchen en het wel of niet besproeien van de tuin. Wie alleen kijkt naar drinkwater, zoals de Rekenkamer en vele anderen doen, komt al gauw uit bij de huishoudens. Die gebruiken namelijk ruim zeventig procent van het drinkwater. Dus kom maar op met die waterbesparende douchekop! Droogte gaat echter niet over drinkwater maar over grondwater en zelfs nog breder: over tekort aan zoet water, zowel grondwater als oppervlaktewater.

Huishoudens zijn slechts verantwoordelijk voor tien procent van het gebruik van zoet water, de bulk is voor energiecentrales (veertig procent) en industrie (dertig procent). Natuurlijk is het fijn als huishoudens minder water gebruiken. Al was het maar omdat het maken van schoon drinkwater veel energie en geld kost. Maar de gulzigheid waarmee politici zich bij grote structurele problemen op individueel gedrag van burgers richten blijft wonderlijk.

Bavaria kreeg twee jaar geleden opnieuw een vergunning om in Brabant, een van de meest droogtegevoelige gebieden van het land, maar liefst 5.800.000 kubieke meter water per jaar op te pompen. Zet daar drie nullen achter en je hebt het aantal liters. Dat is evenveel als het verbruik van 58.000 huishoudens. Of neem de fabriek voor Griekse yoghurt die zich in Hoogeveen wil vestigen. Het bedrijf heeft 2,5 miljoen liter water per dag nodig. Dolenthousiast was de provincie toen het bedrijf zich een paar jaar geleden meldde, ze bood meteen een flinke subsidie aan. De yoghurtfabriek staat er nog niet, maar dat komt meer door de stikstofgrenzen dan vanwege het watergebruik.

En de landbouw? De landbouw is geen grootverbruiker van zoet water, maar is tegelijkertijd misschien wel de belangrijkste veroorzaker van de droogte. Dat komt doordat de boeren eisen dat in natte tijden het water zo snel mogelijk wordt afgevoerd richting zee, in plaats van het vast te houden in de bodem en in sloten ten behoeve van droge tijden. Er valt in Nederland genoeg regen en er stroomt genoeg water binnen via de rivieren voor het hele jaar – alleen moet je dat water wel vasthouden. Maar in een nattere bodem zakken landbouwmachines eerder weg en verrotten de bloembollen.

Water is een verdelingsvraagstuk. Tussen boeren, industrie, huishoudens en natuur. Tussen bestaande bedrijven en nieuwe. En tussen de Randstad en de rest van Nederland. Het regio/Randstad-vuurtje wordt al voorzichtig opgestookt. Het oosten heeft geen zin om boeren tegen zich in het harnas te jagen met hogere grondwaterstanden en te betalen voor watervasthoudende maatregelen als het westen goedkoop het IJsselmeer mag gebruiken. Dat vergt landelijke sturing én financiële solidariteit.

Als de droogte nog even aanhoudt liggen juridische gevechten op de loer. Want de drinkwaterbedrijven hebben een wettelijke plicht om de bevolking van water te voorzien, maar reken maar dat Bavaria en alle andere grootverbruikers dan met hun advocaten op de stoep staan om hoge schadevergoedingen te eisen. Water belooft een nog spannender onderwerp te worden dan stikstof. Dat is, net als bij stikstof, de prijs voor decennialang niet kiezen.