Wat een prachtige taak zou het kunnen zijn: een land leiden
26 april 2023
Mirjam de Rijk
Woningtekort. Overal een gebrek aan personeel. Het elektriciteitsnet loopt vast. Een tekort aan water. Tekort aan belangrijke metalen. Geen kinderopvang te vinden voor je kind. De grens van anderhalve graden valt eigenlijk niet meer te halen.
Hoeveel ‘kan niet’, ‘lukt niet’, ‘nu even niet’ zou een samenleving aankunnen? Want het ‘njet’ sijpelt onze vezels binnen, dat kan niet anders, bewust of onbewust. En daar wordt de mens niet vrolijker van. Decennialang heeft rechts het geloof van links in de maakbare samenleving gekarikaturiseerd en bespot, maar de onmaakbare samenleving valt toch ook behoorlijk tegen.
Vorige week werd bekend dat Nederland wederom gestegen is op de ranglijst van bbp per inwoner. Gemiddeld genomen is er hier jaarlijks 53.000 euro per persoon en dat is, op drie landen na, het hoogste van de hele wereld. En anderhalf keer het Europese gemiddelde. 53.000 euro − niet per werkende of per huishouden, maar per inwoner. Daar vallen minstens twee dingen over te zeggen. Want nee, het gemiddelde zegt niks als de poet ongelijk verdeeld is. Tegelijkertijd: er is dus, in potentie, heel veel geld om mooie dingen mee te doen, heel veel geld to make this country a better place.
In mijn boekenkast staan twee al wat oudere boeken die ik alleen al vanwege de titel koester. En ik zorg dat ze altijd naast elkaar staan. Overvloed heet het ene boek. Schaarste het andere. Gebroederlijk naast elkaar.
Want ja, er is een woningtekort. Maar dat is niet zozeer een tekort aan woningen maar vooral een tekort aan betaalbare woningen. En daar is, ook in een tijd waarin bijbouwen moeizaam gaat, veel aan te doen. Bovendien staan er ruim 180.000 woningen leeg, waarvan ruim tien procent in Amsterdam. Zomaar leeg te staan omdat het de eigenaren behaagt.
Er is een personeelstekort. Maar besteden we de veertien miljard (14.000.000.000!) uren die we jaarlijks met zijn allen werken wel op de goede plekken? Zou een deel van die uren elders wellicht niet nuttiger zijn?
En misschien ook bevredigender? In de zorg en het onderwijs, maar ook in andere, concreet scheppende beroepen. Ja, daar moet dan voor betaald worden, maar over het geld hebben we het al gehad.
Er is geld, er is technologie, natuurlijk krijg je mensen mee
Het elektriciteitsnet loopt vast. Maar als in de jaren zestig van de vorige eeuw in vier jaar tijd heel Nederland van aardgas kon worden voorzien, dan moet dat nu met die elektriciteitskabels toch ook wel kunnen?
Water. Kom op, kampioen watermanagement! Eerst eindeloos internationaal pronken met onze kunde op dat gebied, tot de kroonprins aan toe, en nu ach en wee roepen. Regel het!
Dan de zeldzame metalen. Die zijn er dus wel, gewoon in Europa, maar Europa heeft niet echt zin om ze te delven. Want hier moet het gebeuren zonder kinderarbeid, zonder vieze uitstoot en zonder het landschap naar de filistijnen te helpen. En ja, dat is duurder dan in Congo. Maar die metalen zijn er, en ze kunnen eindeloos gerecycled worden, als je het slim aanpakt tenminste.
Tot slot de anderhalve graad. Dat is de moeilijkste, maar zelfs die kan. Het vergt veel, en ik ben niet van de school die zegt dat dat leuk is, maar het alternatief is een stuk minder leuk.
Ze stralen het bepaald niet uit, de leden van het kabinet, maar het zou toch geweldig moeten zijn om in deze tijd een land te mogen leiden. Niemand houdt ervan op de winkel te passen, dus je vingers zouden moeten jeuken in een tijd dat ‘verbeteren’ echt weer ergens over gaat.
Er is geld, er is technologie, mensen zijn slimmer dan ooit. Wat wil je nog meer? En natuurlijk krijg je mensen mee. Mensen zijn niet gek, en zelfs economen beginnen door te krijgen dat mensen sociale wezens zijn. Altruïstisch zelfs, was de boodschap van de hoofdspreker op de laatste jaarlijkse Nederlandse economendag. Mits aan één voorwaarde is voldaan: je moet het met zijn allen doen, en niet het gevoel hebben dat egoïsten, want die zijn er ook, weg kunnen komen met hun egoïsme. In al zijn eenvoud zou dat een mooi kompas zijn.
