Hoeveel jaar gaat eroverheen voordat een groot maatschappelijk thema een politiek speerpunt wordt? Het Woonprotest zette vier jaar geleden met een onverwacht grote demonstratie het woonprobleem in één klap op de kaart. Toch was bij de vorige verkiezingen, in 2023, wonen nog nauwelijks een onderwerp. Nu is het speerpunt nummer één van maar liefst vijf partijen, en niet de minste: GroenLinks-PvdA, CDA, SP, D66 en ChristenUnie.

De logische vraag is of ze ook met oplossingen komen die werken. Dat valt niet tegen. Natuurlijk, de liefde voor ‘bouwen, bouwen, bouwen’ is niet ineens verdwenen, hoe weinig dat ook zal helpen tegen onbetaalbare huizenprijzen en dito huren. Dertig nieuwe wijken! (VVD). Tien nieuwe steden! (D66). Regionale vliegvelden volbouwen! (GroenLinks-PvdA). Het zal niet gebeuren, en zeker niet de komende vijftien jaar. Maar achter het vernis van ‘bouwen, bouwen, bouwen’ heeft bij veel partijen een belangrijke verandering in denken plaatsgevonden. Ook bij het CDA. En daarmee is er, als de tekenen niet bedriegen, binnenkort een politieke meerderheid om eindelijk maatregelen te nemen die werken.

Op de eerste plaats de hypotheekrenteaftrek. Inmiddels zien niet alleen De Nederlandsche Bank, het CPB en links, maar ook het CDA dat dit misschien wel de belangrijkste opdrijver is van de huizenprijzen. ‘Dit systeem is niet solidair met onze jongeren en niet houdbaar op lange termijn’, meldt het verkiezingsprogramma. De parlementaire commissie-Huizenprijzen met daarin ook het CDA zei dit trouwens al in 2013, maar ingesleten denkbeelden veranderen nu eenmaal niet snel, zeker niet als er grote belangen mee gemoeid zijn. De huidige huiseigenaren, maar ook grondbezitters, projectontwikkelaars en banken, hebben allemaal belang bij stijgende huizenprijzen.

Het kan wat prematuur zijn om verkiezingsprogramma’s serieus te nemen voordat de doorrekening van het CPB er is. Niet omdat de uitkomst van die doorrekening heilig is, maar omdat partijen hun voornemens pas tijdens die doorrekening concreet maken. Hoe gaat die afbouw van de hypotheekrenteaftrek precies, en hoe snel? Langzaam waarschijnlijk, zodat huidige hypotheekhouders er geen last van zullen hebben. Het CDA-congres sprak zich afgelopen weekend uit voor een afbouwtermijn van dertig jaar. Hoe dan ook, de kogel is door de kerk.

En niet alleen rond de hypotheekrenteaftrek, maar ook als het gaat om grondpolitiek lijkt een politieke doorbraak aanstaande. Er naken politieke meerderheden om de winsten van grondeigenaren af te romen en gemeenten het eerste recht te geven op grondaankoop. Dat geldt ook voor maatregelen tegen leegstand en tegen grondeigenaren die de woningbouw frustreren. Bezit is minder heilig. Zelfs de VVD wil maatregelen nemen tegen grondspeculatie, zodat grond ‘niet langer wordt vastgehouden om winst te maken in plaats van te bouwen’.

Met al het andere moois doet de VVD trouwens niet mee. En misschien is dat maar goed ook, laat die partij vooral verkondigen dat de wereld instort als de hypotheekrenteaftrek wordt afgebouwd. Want pas als er flinke discussies over zijn, wordt wonen echt een verkiezingsthema. Ook in het CDA-programma staat overigens nog genoeg naars als het om wonen gaat. Minder rechten voor huurders, de huren in de grote steden verhogen door de WOZ-waarde meer te laten meetellen, minder eisen stellen aan kwaliteit bij bouwprojecten, inspraak verminderen, het tegemoetkomen van particuliere verhuurders om de rendementen veilig te stellen.

Interessant is ook dat partijen die de hypotheekrente willen aanpakken wél doorgaan met startersleningen, bouwsubsidies en subsidie op de grondprijs, en dat geldt ook voor GroenLinks-PvdA. Bakken met publiek geld trekken partijen uit voor de bouw van koopwoningen, zonder erbij stil te staan dat dit ook de prijzen opdrijft én dat de ‘betaalbare koopwoningen’ die daarmee neergezet worden later door de eigenaren worden doorverkocht voor een marktprijs. Misschien duurt het vier jaar voordat ook dat kwartje valt.

Het heeft wel iets naar binnen gekeerds dat partijen, nu de wereld in brand staat, het plots allemaal over wonen hebben. Misschien heeft het een met het ander te maken? Hoe meer onzekerheid over de grote wereld, hoe belangrijker om niet ook onzeker te zijn over huis en haard.