Je zal maar lid zijn van VVD, CDA, D66, Volt, Ja21, ChristenUnie of SGP, en afgelopen zomer consciëntieus gestemd hebben over alle voorstellen in het partijprogramma. Nu kom je er, vlak voor de verkiezingen, achter dat jouw partij miljarden wil bezuinigen op de zorg – zonder dat daarover iets in het programma stond. Leve de interne partijdemocratie.

De zorgbezuinigingen, optellend tot meer dan vijftien miljard euro, kwamen pas tevoorschijn bij de doorrekening door het CPB. Partijen kunnen heel andere maatregelen indienen bij het planbureau dan ze opschreven in hun programma, het CPB checkt niet op consistentie. Misschien terecht, want anders komt het planbureau in politiek vaarwater terecht. Maar daarmee zijn verkiezingsprogramma’s in feite loos. Bij formatieonderhandelingen is wat in de doorrekening staat over het algemeen leidend.

Een enkel hoofdredactioneel commentaar noemde het knap journalistiek speurwerk, het blootleggen van het gat tussen de programma’s en wat partijen werkelijk beogen. Dat lijkt me te veel eer, want de maatregelen die partijen bij het CPB aanleverden, staan keurig opgesomd in de doorrekening (voor wie geïnteresseerd is: bekijk vooral even de ‘bijlage per partij’) en het vergelijken met de partijprogramma’s is niet ingewikkeld.

Er zou na 29 oktober zomaar een politieke meerderheid kunnen ontstaan om miljarden te bezuinigen op de verpleeghuizen. VVD, D66, Volt, Ja21, ChristenUnie en SGP zijn hiervoor. Terwijl nog niet zo lang geleden ongeveer iedereen vond dat er juist in geïnvesteerd moest worden (het alom bejubelde initiatief van Hugo Borst en Carin Gaemers). Op D66 na rept geen van de verpleeghuisbezuinigers erover in het verkiezingsprogramma. Bij D66 is het trouwens ook even zoeken, het staat namelijk alleen in het ‘uitvoeringsprogramma’. In het verkiezingsprogramma zelf slechts de vrolijke zin ‘verpleeghuizen worden sociale ontmoetingsplaatsen waar naast zorg ook wonen, prettig leven, gezelligheid en welzijn centraal staan’.

Als het aan genoemde partijen ligt, wordt er ook nooit meer iets nieuws toegevoegd aan het basispakket van de zorgverzekering. VVD en D66 willen het niet toegeven, maar dat is echt wat ze doen, lees het maar na. Het levert op termijn liefst 7,7 miljard op. Let wel, in het jaar 2060. Juist dat maakt het vrij absurd: nu beslissen dat er de komende 35 jaar geen nieuwe behandelingen en medicijnen vergoed worden. En in de verkiezingsprogramma’s stond het niet. Alleen het CDA doet wat in haar programma stond: strenger zijn op het basispakket, maar de toegang niet helemaal sluiten.

En dan de verhoging van het eigen risico naar 440 euro per jaar. Alleen de VVD hintte daarnaar in haar programma. Toch hebben ook CDA, Volt en Ja21 het aangeleverd bij het CPB. Twee jaar geleden werd GroenLinks-PvdA-leider Timmermans nog bijkans gelyncht toen hij het eigen risico niet in één keer wilde afschaffen. Zo snel kan kluitjesvoetbal gaan, de politieke mode verandert sneller dan die van kleding of interieur.

Het CPB is opmerkelijk helder over de effecten van de voorgestelde bezuinigingen. ‘Een verhoging van eigen betalingen in de zorg leidt tot hogere financiële drempels voor zorggebruikers. Daarnaast wordt de kwaliteitsverbetering in de zorg geremd, zowel in de verpleeghuizen als in het basispakket van de Zvw, ook na de kabinetsperiode. Hierbij nemen sociaal-economische verschillen in de toegang tot zorg substantieel toe.’

De lijst van bezuinigingen is nog veel langer dan de hierboven genoemde ‘Grote Drie’. Er wordt lustig gesneden in de huishoudelijke hulp, in de PGB-vergoeding, in de zorg voor gehandicapten en langdurig zieken. Ook willen partijen een eigen betaling invoeren voor wijkverpleging, en veelgebruikte medicijnen zoals maagzuurremmers niet meer vergoeden. Het CDA heeft nog een andere flinkerd in de aanbieding: mensen moeten voortaan het wonen in een verpleeghuis of woonzorgcentrum helemaal zelf betalen. Er geldt niet langer een bijdrage naar inkomen zoals nu het geval is. De partij wil alleen de laagste inkomens enigszins tegemoetkomen. Bezuiniging: 4,6 miljard euro.

Het is geen toeval dat partijen, terwijl er duizenden maatregelen mogelijk zijn rond de zorg, allemaal juist déze voorstellen noemen: ze staan in de ‘ombuigingslijst’ die ambtenaren maakten. Een technocratische lijst waarin de financiële opbrengst centraal staat, niet de maatschappelijke effecten. De partijen hebben geld nodig, en de mythe van de ontploffende zorgkosten wordt als rechtvaardiging gebruikt.